حقوق بشر از دیدگاه نهج البلاغه

بررسی تطبیقی جایگاه حقوق انسان و کرامت او در متون اسلامی از جمله نهج البلاغه از سویی، و مسئله حقوق انسان ها در اعلامیه جهانی حقوق بشر از سوی دیگر، از مباحث جدی مورد توجه پژوهشگران دینی دوران معاصر می باشد. یافتن پاسخ مناسب برای اقناع نسل پرسشگر امروز، می تواند چهره واقعی دین اسلام و پیشوایان آن را آشکار سازد. نتیجه ای که در پایان رساله از این پژوهش گرفته شده این است که حقوق بشر در نهج البلاغه به عنوان حقوق بشری الهی، با دیدگاه انسان شناسی و منطبق با مصالح و قوانین تکوین و تشریع بیان شده و از این نظر برتری کاملی بر اعلامیه جهانی حقوق بشر دارد؛ زیرا مبنای تدوین اعلامیه مذکور، روابط مابین حکومت ها و جلوگیری از تضییع حقوق بشر در تمام کشورهای جهان است و به سایر موارد مرتبط با روش و اخلاق حکومت داری توجهی نشده؛ در صورتی که در کلام مولا? به آن موارد نیز تصریح و تأکید شده است. همچنین این اعلامیه به دلیل تعریف نامحدود از آزادی ها و لحاظ نکردن معنویت و تعالی روح بشر و هدف خلقت او، برخی ابعاد روحی و معنوی بشریت را نادیده گرفته و امکان سوءاستفاده یا انحراف از برخی مواد آن بیشتر است. مزیت دیگر حقوق بشر در نهج البلاغه ، ضمانت اجرای آن است که از یک سو ضمانتی درون فردی، از جهت اعتقاد به خدا و معاد و همچنین آگاهی افراد جامعه نسبت به حقوق خود و دیگران است، و از سوی دیگر، مجازات های عادلانه برای افرادی که حقوق اساسی مردم را زیر پا می گذارند، وضع گردیده است. از جمله حقوق مورد احترام و مصرّح در نهج البلاغه ، حق آزادی بیان، نصیحت حاکمان، حق مخالفان و زندانیان، اقلیت های دینی، یتیمان و همسایگان، حق زنان، حق مردم در دستیابی به اطلاعات، انتخاب شغل، حق رأی، حق مردم در برخورداری از یک حاکم عادل، عدالت در استفاده از بیت المال، حق مردم در اعتراض و انتقاد خیرخواهانه به زمامداران و شکایت از آنان، حق امنیت سیاسی و اجتماعی و… می باشد. روش این پژوهش، استقرایی بوده و با تحقیق کتابخانه ای تکمیل گردیده است. پس از چکیده و دیباچه، فصل اول به کلیات اختصاص یافته، در فصل دوم به تاریخچه کوتاهی از حقوق بشر در جهان پرداخته، ضمن درج متن کامل اعلامیه حقوق بشر، به دلایل تدوین این اعلامیه اشاره شده است. همچنین، حقوق بشر در مکاتب بشری و الهی و تفاوت آن دو نیز بررسی گردیده است. در فصل سوم (فصل اصلی رساله) با استفاده از شروح نهج البلاغه و کتب و مقالاتی که در این موضوع نوشته شده اند، نکات مرتبط با موضوع حقوق بشر، از نهج البلاغه استخراج و بررسی گردیده و آیاتی نیز از قرآن کریم به تناسب موضوعات آورده شده و سپس بررسی تطبیقی مختصری با مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر انجام یافته است.